Borba Info Vesti
Prema informacijama više diplomatskih izvora, uključujući i one iz Sjedinjenih Američkih Država, sve su izraženije rasprave unutar međunarodne zajednice o smeni visokog predstavnika u BiH Kristijana Šmita, piše portal Istraga.ba.
Očekuje se da bi njegov mandat mogao biti okončan do kraja godine, a u toku su i konsultacije o imenovanju naslednika koji bi imao širu podršku u okviru Saveta za sprovođenje mira (PIK).
Pored personalne promene, u razmatranju je i ideja o izmicanju same kancelarije OHR-a iz Sarajeva u Ženevu. Prema oceni diplomata, taj potez bi mogao da označi smanjenje direktnog uticaja međunarodne administracije na unutrašnja pitanja BiH, što bi ujedno predstavljalo i novu fazu međunarodnog angažmana.
Jedan od glavnih pritisaka na Šmita dolazi iz Zagreba, gde zvaničnici očekuju da visoki predstavnik svoj mandat zaključi izmenama Izbornog zakona koje bi išle u korist Hrvatske demokratske zajednice (HDZ) BiH.
Prema izjavama hrvatskog premijera Andreja Plenkovića, njegova vlada je sa Šmitom vodila „temeljne i diskretne“ razgovore upravo u tom pravcu. Na taj način bi se omogućilo da Hrvatski narodni sabor ima garantovano mesto u Predsedništvu BiH.
Slična odluka je već jednom sprovedena, što je omogućilo formiranje aktuelne Vlade Federacije BiH bez potpisa bošnjačkog potpredsednika, izazivajući polemike unutar političke javnosti.
U Republici Srpskoj, koja od početka ne priznaje Šmitov legitimitet, takvi potezi ocenjuju se kao neustavni. Ipak, njegove odluke su u više navrata primenjivane i na teritoriji tog entiteta, čime je izazvana dodatna politička napetost.
Mandat Kristijana Šmita od 2021. godine karakterišu odluke koje su često tumačene kao jednostrane. Njegova povezanost sa hrvatskom politikom dodatno je naglašena činjenicom da je nosilac hrvatskog ordena Reda Ante Starčevića, koji mu je uručen neposredno pre nego što je preuzeo dužnost u BiH.
To odlikovanje simbolički ga svrstava među ličnosti iz političkog i istorijskog konteksta koji izaziva različite reakcije u regionu.
Na finansijskom planu, pozicija OHR-a dodatno je poljuljana odlukom Rusije da 2021. godine obustavi učešće i finansiranje rada PIK-a. Pored toga, i Sjedinjene Države, prema informacijama portala Istraga.ba, kasnile su sa uplatama svojih sredstava za finansiranje ove institucije.
Inače, najviše sredstava obezbeđuje Evropska unija (47,68%), zatim SAD (22%), Japan (10%), kao i Ujedinjeno Kraljevstvo, Kanada i drugi donatori.
Sve češće postavlja se pitanje ne samo o budućem imenu na čelu OHR-a, već i o samoj svrsi te institucije. Analitičari smatraju da se međunarodna zajednica suočava sa izazovom reformisanja svog pristupa BiH, jer model odlučivanja bez šireg domaćeg konsenzusa sve teže nalazi podršku.
U tom kontekstu, zvaničnici Republike Srpske, koji su godinama kritikovali rad OHR-a i osporavali legitimitet visokog predstavnika, sada ukazuju na to da se otvara prostor za promene koje bi mogle preoblikovati celokupan međunarodni angažman u BiH.
Ostaje da se vidi da li će smena Šmita značiti i početak kraja protektoratskog modela ili samo novu personalnu promenu bez suštinskog zaokreta.
Borba.info
