Borba Info Vesti
Astronomi su videli neobične vrtložne tokove na Suncu. Kreću se u smeru suprotnom od rotacije zvezde i to tri puta brže, nego što bi trebalo da bude prema zakonima hidrodinamike.
O tome kako se to može objasniti – u materijalu Borba.Info.
Inercijski talasi nastaju u tečnoj ili gasovitoj fazi, bilo kog rotirajućeg tela.
Godine 1939. američki meteorolog rođen u Švedskoj Karl-Gustav Arvid Rosbi otkrio ih je u Zemljinoj atmosferi.
Ima ih u okeanu.
Rosbijevi talasi nastaju zbog Koriolisove sile, koja nije ista na različitim geografskim širinama – inercijalne sile generisane rotacijom Zemlje.
Kao rezultat, u atmosferi se formiraju struje na planetarnoj skali, koje utiču na vremenske prilike i klimu.
Oni nose topli vazduh iz tropskih krajeva do polova, a hladan nazad, određuju smenjivanje ciklona i anticiklona.
U okeanu se ove struje kreću duž termokline – granice između toplog gornjeg sloja vode i donjeg hladnog.
Pre oko 40 godina naučnici su predvideli da bi Rosbijevi talasi trebalo da budu i na Suncu, koje se, kao i Zemlja, okreće oko svoje ose.
Solarna plazma se ponaša kao tečnost i gas, sa jedinom razlikom što još uvek ima magnetno polje.
Nemački stručnjaci sa Instituta Maks Plank za istraživanje solarnog sistema snimili su 2018. godine talasne vrtloge na ekvatoru zvezde, koji se šire u smeru, suprotnom od njene rotacije.
Kao indikatori kretanja korišćene su granule – konvektivne ćelije veličine oko 1,5 hiljada kilometara, koje pokrivaju celu vidljivu površinu Sunca – fotosferu.
Nakon analize podataka sa HMI helioseizmičkog i magnetnog detektora u NASA-inoj opservatoriji solarne dinamike (SDO) tokom šest godina posmatranja, naučnici su primetili kretanje fotosferskih granula i identifikovali veće vrtložne struje.
Ispostavilo se da ih kontrolišu Rosbijevi talasi, koji se na Suncu razlikuju po gigantskim veličinama, uporedivim sa poluprečnikom zvezde, veoma maloj amplitudi i periodu oscilovanja od nekoliko meseci.
Nije ni čudo što ranije nisu primećeni.
Novo ultra-brzo
Nedavno su istraživači iz Centra za svemirsku nauku u Abu Dabiju (NIUAD) pažljivo proverili HMI podatke za deset godina od lansiranja SDO-a 2010. i dopunili ih rezultatima Globalne oscilacione mreže grupe za 24 godine – svetske mreže od šest identičnih teleskopi, koji posmatraju Sunce 24/7.
Kao rezultat toga, otkrivena je druga vrsta oscilacija, nazvana visokofrekventni retrogradni talasi (HFR).
Izgledaju kao promenljivi obrazac vrtloga (poput zemaljskih ciklona i anticiklona), koji se nalaze antisimetrično – u šahovnici, sa obe strane solarnog ekvatora.
Fizička priroda HFR-a je još uvek nejasna. Poput Rosbijevih talasa, oni se kreću protiv rotacije zvezde ali tri puta brže.
Najverovatnije su neke druge sile uključene u njihovo formiranje: magnetna polja, gravitacioni talasi ili konvekcijski tokovi plazme.
Nije isključen istovremeni uticaj dva ili tri dodatna faktora.
Prethodno su britanski naučnici otkrili da se akustični talasi, koji izlaze iz nedra Sunca i magnetni talasi u koroni – krajnjem sloju sunčeve atmosfere – ometaju, ulazeći u rezonanciju na određenim frekvencijama.
Možda, veruju naučnici, u dubinama Sunca postoje neke, nama još nepoznate sile.
U svakom slučaju, ne može se izgraditi model, koji na zadovoljavajući način objašnjava HFR samo na osnovu magnetizma, gravitacije i konvekcije.
Misterije solarnih creva
Da bi razumeli unutrašnju strukturu zvezda i planeta, geofizičari analiziraju talasne oscilacije na njihovoj površini.
Po analogiji sa seizmologijom, granom geofizike, koja proučava unutrašnjost Zemlje od seizmičkih talasa reflektovanih od dubokih granica, 1980-ih godina je nastala helioseizmologija, nauka posvećena širenju akustičnih i gravitacionih talasa unutar Sunca.
Helioseizmička zapažanja su omogućila da se identifikuje solarno jezgro, radijativna transportna zona, koja ga okružuje i konvektivna zona, koja se nalazi bliže površini, gde se sunčeva materija kreće: toplija plazma iz unutrašnjih oblasti se diže i nakon što se ohladi, spušta se nazad.
Uprkos ovim dostignućima, još uvek postoji mnogo pitanja.
Konkretno, još uvek nema objašnjenja za diferencijalnu rotaciju Sunca.
Na različitim geografskim širinama, tačke na njegovoj površini se različito rotiraju.
Postoje dokazi da je unutra isto.
Istraživači se nadaju da će otkriće nove vrste talasa proširiti znanje o procesima u unutrašnjosti zvezde i pomoći u izgradnji prefinjenog modela.
Ovo je veoma važno za razumevanje uticaja Sunca na Zemlju i druge planete u Sunčevom sistemu.
Borba.Info
